Na al enige tijd ziek geweest te zijn is de heer Overwater 31 maart  overleden. We condoleren zijn familie oprecht met dit verlies. In onze vereniging, gemeente en daarbuiten heeft hij een belangrijke rol gespeeld.

Vanzelfsprekend was A.M. Overwater, loods in de Rotterdamse haven en amateur-historicus met een uiterst professionele benadering, aanwezig bij de voorbesprekingen om te komen tot een historische vereniging in Barendrecht. Hij was dan ook aanwezig bij de 40-jarige herdenking hiervan in 2016.
Burgemeester G. van Hofwegen en initiatiefnemer de heer G. van der Schoor wilden een nauwkeurig onderzoek van de Barendrechtse geschiedenis. Daarbij moest men ‘geen genoegen nemen met wat derden er over schrijven of vertellen, maar men moest zelf bewijsstukken en officiële documenten of tenminste een fotokopie van de originelen in bezit zien te krijgen’. Precies wat Overwater voorstond.

Hij was vanaf de oprichting op 13 december 1976 dan ook consequent en onvermoeibaar in dit spoor actief en productief. Zijn publicaties – als boekje of artikel in het Contactblad van de Historische Vereniging Barendrecht – over deelonderwerpen van de Barendrechtse geschiedenis zijn allemaal het resultaat van gedegen bronnenonderzoek. Het taalgebruik is helder en beknopt.

Overwater leek het als zijn taak te zien mensen niet voorgoed vergeten te laten worden. Dat blijkt heel sterk uit zijn inspanningen om degenen die als militair of in het verzet in de Tweede Wereldoorlog het leven lieten een naam te geven die zichtbaar blijft. Daarmee heeft hij veel nabestaanden een grote dienst bewezen. Hij rustte niet voor er een passend monument met jaarlijkse herdenking, een straatnaam of een publicatie met een levensbeschrijving kwam. Om er zeker van te zijn dat het ook gebeurde nam hij dan vaak zelf organisatie en publicatie op zich. Bijvoorbeeld: ‘Verzetsmensen vernoemd in Vrijheidsakker in Barendrecht’ uit 2006. Zijn publicaties werden vaak in eigen beheer en tegen kostprijs uitgegeven.
Over zijn belangrijke deelname aan het verzet was hij uiterst bescheiden: hij praatte er vrijwel nooit over! Pas als hij 94 is en geen deelnemer meer kan zijn bij de 4 mei-herdenking, vertelt hij in het AD over zijn omgekomen vriend uit het Geuzenverzet. De groep werd door een NSB’er verraden en daarna opgepakt. Alleen door zijn leeftijd van 16 jaar kwam hijzelf vrij, de rest werd berecht. Enkelen kregen levenslang, de anderen werden in 1941 op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd. Zijn hoop is dat de twee minuten stilte er zullen blijven, ook als de overlevenden er niet meer zijn. ‘Eén keer per jaar, twee minuten. Dat is alles’.

Om er ook zeker van te zijn dat monument en gebruiken eromheen zouden blijven bestaan hechtte hij er aan dat hierover duidelijke afspraken gemaakt werden. Als die later vergeten bleken te zijn of anders geïnterpreteerd werden, ondernam hij direct actie. Democratisch genomen besluiten dienden te worden gerespecteerd. Wie dit in hem waardeerde vond hem een vent uit één stuk, anderen vonden dat lastig en weinig soepel.
Niet alleen personen uit de recente geschiedenis verdienden het voor het nageslacht te blijven voortleven. Overwater heeft zich ook intensief verdiept in onze ambachtsheren – ze ook straatnamen in Molenvliet gegeven – en de personen die in en om de Dorpskerk begraven lagen. Over beide onderwerpen publiceerde hij.

Tijdens het onderzoek naar aanleiding van de viering 500 jaar polder Binnenland in 1983 stuitte hij op onze ‘vergeten’ toenmalige ambachtsheer mr. K.H. Gaarlandt. Dat werd goedgemaakt door hem en zijn echtgenote feestelijk bij de viering te betrekken. Later arrangeerde hij een ontvangst op het gemeentehuis, waarna bij hem thuis de lunch gebruikt werd en het echtpaar Gaarlandt een rondrit kreeg door hun ‘ambacht’. Uiteraard is ook deze gebeurtenis in het Contactblad beschreven.

In 1981 kwam de Vereniging in het bezit van kopieën van de doop-, trouw- en overlijdensgegevens van 1606 tot en met 1811 van de gemeente Barendrecht. Dit was de aanleiding voor het oprichten van de werkgroep Genealogie onder leiding van – toen – bestuurslid Overwater. Tot april 1991 is vooral gewerkt aan de opbouw van een indrukwekkend genealogisch bestand en het verzamelen van literatuur. Onder zijn leiding werd in ons nieuwe onderkomen D’ Ouwe School gestart met de bezoekersmorgen op zaterdag. In 1998 droeg hij de leiding over. De door iedere genealoog gekende dateringsproblemen zijn met de ingenieus bedachte ‘De Tijdgids. Zakkalender voor 16 eeuwen’ uit 1994 eenvoudig op te lossen. Deze zo nodige tijdgids staat dan ook kort na verschijnen op de schappen van de bibliotheek van de Vrije Universiteit in Amsterdam en krijgt in 1996 al een derde druk.
Zijn belangstelling was breed. Ook in de werkgroep Bodemonderzoek van de Historische Vereniging was hij samen met zijn opgroeiende kinderen tussen 1979 en 1983 actief en kundig betrokken. Met toestemming van Bureau Oudheidkundig Onderzoek van de gemeente Rotterdam worden onder zijn leiding de fundamenten van het huis van een 17e -eeuwse ambachtsheer met de schop uitgegraven. Hij heeft dit met zijn groepje uiterst zorgvuldig gedocumenteerd. Over de geschiedenis van het eigen beroep verscheen in 1980 het standaardwerk ‘Van leitsagher tot loods. 400 jaar loodsen in Rotterdam’.

Aart Overwater heeft meerdere onderscheidingen en penningen gekregen. Ook daarover hoorde je hem nooit. Maar hij heeft ze wel verdiend.

Corrie Ratsma